Мікалай Арсеньевіч Карнатоўскі

Мікалай Арсеньевіч Карнатоўскі-савецкі гісторык, спецыяліст па гісторыі грамадзянскай вайны ў Расіі, — прадмет сваёй навуковай дзейнасці вывучаў не за пісьмовым сталом у цішы акадэмічных бібліятэк. Наадварот, ён быў яе ўдзельнікам.

Каранатоўскі Мікалай Арсеньевіч (16 лютага 1902 – 16 сакавіка 1977) нарадзіўся ў мястэчку Хомск Гродзенскай губерні. Скончыў Віленскае духоўнае вучылішча і 1 клас Віленскай духоўнай семінарыі.

У лютым 1919 паступіў у Дзісненскі павятовы ваенны камісарыят, затым заняў пазіцыю справавода мабілізацыйнага аддзялення. Адначасова вучыўся на кароткатэрміновых настаўніцкіх курсах. У тым жа месяцы Дзісненскім укомам РКП (б) прыняты ў члены партыі.

1 мая 1919 уступіў добраахвотнікам у Дзісненскі камуністычны атрад, сфармаваны ў сувязі з надыходам белапалякаў. Удзельнічаў у баі ў раене мястэчка Паставі Віленскай губерні. У чэрвені атрад уліты ў 145 стралковы полк 17 стралковай дывізіі, у якім Карнатаўскі служыў спачатку чырвонаармейцам, а затым – сакратаром ваеннага камісара палка.

У 1919-1920 гадах удзельнічаў у паходах і баях супраць белапалякаў. У 1920 годзе прызначаны сакратаром ваеннага камісара 49 брыгады 17 дывізіі, працаваў інструктарам рэўкомаў пры Палітаддзеле дывізіі, пазней – працаваў сакратаром ваеннага камісара 51 брыгады 17 дывізіі.

Пасля заканчэння Грамадзянскай вайны служыў школьным работнікам ружэйна-кулямётнага парку (ружпульпарка) 17 дывізіі. У маі 1921 года камандзіраваны ў Чырвонаармейскі ўніверсітэт ім. 16-й арміі ў Магілёў на Дняпры. У маі 1922 года скончыў школьнае аддзяленне ўніверсітэта і быў накіраваны ў ваенна-палітычны інстытут ім. Н. Г.Талмачова ў Петраградзе. У 1924 годзе скончыў арганізацыйна-палітычнае аддзяленне інстытута і быў камандзіраваны ў распараджэнне Палітупраўлення Туркестанскага фронту па ўласным жаданні, дзе быў прызначаны ваенным камісарам 76 кавалерыйскага палка 6 алтайскай асобнай кавалерыйскай брыгады, пасля – ваенным камісарам 43 кавалерыйскага палка 8-й Гомельскай кавалерыйскай дывізіі. Удзельнічаў у паходах і баях супраць басмачоў у Бухары. У ліпені 1925 года быў цяжка паранены ў баі. Пасля выздараўлення ў канцы 1925 года быў накіраваны ў ваенна-палітычную акадэмію ім. М.Г. Талмачова, дзе быў прызначаны ад’юнктам. У лістападзе 1927 года дэмабілізаваны з Чырвонай Арміі па стане здароўя.

у студзені 1928 – верасні 1940 года быў навуковым супрацоўнікам у істпартаддзеле Ленінградскага абкама партыі (пасля – Інстытуце гісторыі партыі). Адначасова займаўся педагагічнай дзейнасцю ў ВНУ Ленінграда: ваенна-тэхнічнай акадэміі ім. Ф. Э. Дзяржынскага, ЛІФЛІ, педагагічным інстытуце ім. М. М. Пакроўскага, ЛДУ, педагагічным інстытуце ім. А.Герцэна, Доме партыйнага асветы, абласной партшколе. Вёў курсы лекцый і семінары па гісторыі партыі, гісторыі Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі, гісторыі грамадзянскай вайны, гісторыі СССР.

Выконваў абавязкі сакратара камісіі садзейнічанню выдання» гісторыі грамадзянскай вайны «пры Ленінградскім абкаме партыі, намесніка галоўнага рэдактара Ленінградскага гісторыка-партыйнага часопіса “Чырвоны летапіс».

У студзені 1936 года Бюро Прэзідыума Камуністычнай Акадэміі пры ЦВК СССР Карнатаўскаму была прысвоена ступень кандыдата гістарычных навук без абароны

10 лістапада 1940 года пасля публічнай абароны дысертацыі «Гераічная абарона Петраграда ў 1918-1919 гг.» Н. А.Карнатоўскаму была прысвоена вучоная ступень доктара гістарычных навук.

З верасня 1940 года працаваў у ЛДУ пастаянна на пасадзе прафесара кафедры гісторыі СССР.

У снежні 1941 года эвакуіраваны ў філіял ЛДУ ў г.Елабуга. Улетку 1942 года пераехаў у Саратаў, куды быў эвакуіраваны ЛДУ. Акрамя асноўных заняткаў, выконваў заданні Саратаўскага абкама, загадваў кафедрай гісторыі партыі Саратаўскага педагагічнага інстытута, вёў прапагандысцкую працу сярод ваенных частак гарнізона, выязджаў у раёны ,вобласці для чытання дакладаў і лекцый.

У 1944 годзе вярнуўся ў Ленінград. У сакавіку 1949 года прызначаны загадчыкам кафедры асноў марксізму-ленінізму, дэканам гістарычнага факультэта ЛДУ.

Гістарыяграфіяй грамадзянскай вайны пачаў займацца яшчэ ў гады вучобы ў ваенна-палітычным інстытуце ім. Талмачова. Працягнуў у 30-40 гады спачатку ў рангу навуковага супрацоўніка Ленінградскага Істпарта, пазней — прафесара ЛДУ. Занятак гістарычнымі пошукамі лабірынтаў грамадзянскай вайны было справай не толькі складаным, але і небяспечным. Карнатоўскі ў верасні 1949 быў абвінавачаны ў трацкізме, арыштаваны і асуджаны на 25 гадоў.

У 1952 годзе Н.А. Карнатоўскі быў незаконна рэпрэсаваны. Адбываў зняволенне ў Карагандзінскай вобласці Казахскай ССР. 10 лістапада 1954 года пастановай Ленінградскага ўпраўлення КДБ быў вызвалены па прычыне поўнай рэабілітацыі. У 1955 годзе быў адноўлены членам КПСС.

У 1964-1970 гадах загадваў кафедрай гісторыі КПСС, працаваў прафесарам кафедры гісторыі СССР гістарычнага факультэта ЛДУ, прафесарам-кансультантам.

З-пад пяра Н.А. Карнатоўскага выйшлі каля 100 друкаваных работ па гісторыі  Кастрычніцкай рэвалюцыі і грамадзянскай вайны. Адным з першых Карнатоўскі распрацаваў спецкурс па гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, спецкурс «Карэнны пералом у Вялікай Айчыннай вайне Савецкага Саюза». Выступаў на навуковых сесіях і канферэнцыях. Навукова-даследчую працу навуковец злучаў з выкладчыцкай дзейнасцю. Да самых апошніх дзён. Карнатоўскі вёў лекцыі, спецсемінары, кіраваў дыпломнымі працамі. Больш за 60 яго вучняў абаранілі кандыдацкія дысертацыі, каля 20 атрымалі ступені дактароў гістарычных навук.

Прафесар Карнатоўскі актыўна займаўся грамадскай працай: быў членам парткама Палітбюро ЛДУ, абіраўся ў партбюро факультэта. З’яўляўся членам Вучонага савета гістарычнага факультэта, Вучонага савета кафедры гісторыі КПСС ЛДУ, Вучонага савета музея Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі. Быў адным з найстарэйшых ленінградскіх лектараў-прапагандыстаў.

Урадавыя ўзнагароды: ордэн Чырвонай Зоркі (1967); медалі «За абарону Ленінграда» (1944), «за доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945» (1946), «у памяць 250-годдзя Ленінграда» (1968), «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» (1968), «за доблесную працу ў азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння У.і. Леніна» (1970), «30 гадоў перамозе ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945» (1975).

Н.А. Карнатоўскі пайшоў з жыцця 16 сакавіка 1977 года. Пахаваны на Паўночных могілках..

Працы:

1. Корнатовский Н. А. Борьба за Красный Петроград. – М.: АСТ, 2004. — (Военно-историческая библиотека).
2. Корнатовский Н. А. Борьба за Красный Петроград. – Л.: изд-во «Красной газеты», тип. им. Володарского, 1929.
3. Корнатовский Н. А. Крах германской оккупации на псковщине. – Л.: Лгр. газетно-журн. и книжное изд-во, 1941.
4. Корнатовский Н. А. Кронштадтский мятеж [сб. статей, восп. и док-тов] / под ред. Н.А. Корнатовского. – Л.: Лгр. обл. изд., тип. им. Володарского, 1931.
5. Корнатовский Н. А. Ленин и Сталин – организаторы и руководители Октябрьского вооружённого восстания // Учёные записки ЛГУ / ред. акад. Б.Д. Греков. – 1938. — №19. – Сер. исторических наук. – Вып. 1. – С. 5-39.
6. Корнатовский Н. А. Ленинград – город трёх революций [стеногр. лекции]. – [Л.]: Лениздат, тип. им. Володарского, 1947.
7. Корнатовский Н. А. Основные этапы развития восточной контр-революции // Колчаковщина. – Л., 1930. – С. 3-19.
8. Корнатовский Н. А. Партизанская война в тылу врага в 1918-1920 гг. – [Л.]: ОГИЗ-Госполитиздат, 1941.
9. Корнатовский Н. А. Партия и Октябрьское восстание в Петрограде / под ред. О. Лидак. – Л.: Ленпартиздат, тип. им. Володарского, 1933.
10. Корнатовский Н. А. Партия и рабочий класс в обороне Петрограда [вступ. статья] // Тысяча девятьсот девятнадцатый [пов. и расск.]. – Л.: Сов. писатель, 1939. – С. 3-18.
11. Корнатовский Н. А. Питерский комсомол в гражданской войне. – [Л.], 1934.
12. Корнатовский Н. А. Героическая оборона. К 15-летию обороны Петрограда против Юденича. – Л.: Леноблиздат, тип. им. Володарского, 1934.
13. Корнатовский Н. А. Разгром контрреволюционных заговоров в Петрограде в 1918-1919 гг. – Л.: Лениздат, 1972.
14. Корнатовский Н. А. Северная контрреволюция. – 2-е изд., испр. и доп. – [М.]: Огиз – Мол. гвардия, типо-лит. им. Воровского, 1931.
15. Корнатовский Н. А. Сталин – руководитель обороны Петрограда. Весна-лето 1919 г. – [Л.]: Лениздат, 1939.
16. Корнатовский Н. А. Сталинградская битва [тез. докл.]. – Л.: тип. им. Евг. Соколовой, 1944.
17. Корнатовский Н. А. Героическая оборона Петрограда. 1919 год. – [Л.]: Леноблиздат: тип. им. Воровского, 1934.
18. Корнатовский Н. А. Гражданская война на Дальнем Востоке // Учёные записки ЛГУ. – 1939. – №48. – Серия исторических наук. – Вып. 5. – С. 180-229.
19. Корнатовский Н. А. Грудью на защиту Петрограда. 1919 год. – [Л.]: Лениздат, 1941.
20. Из истории первых лет Советской власти [сб. статей] / отв. ред. проф. Н.А. Корнатовский. – Л.: изд-во Ленингр. ун-та, 1959.
21. Из истории КПСС и Ленинградской партийной организации [сб. статей] / отв. ред. д-р ист. наук проф. Н.А. Корнатовский. – Вып. 1. – Л.: изд-во Ленингр. ун-та, 1968.
22. Ленин, ленинградцы, Ленинград: [альбом] – Л.: Советский художник, 1967.
23. Суслова Е.Н. Комитеты деревенской бедноты Северной области / под ред. Н.А. Корнатовского. – Л.: Лениздат, 1947. (обнаружена через систему «Сигла» и в Библиотеке Конгресса США)

            Літаратура аб жыцці і дзейнасці:

1. Ходяков М.В. Кафедра новейшей истории России // Исторический факультет Санкт-Петербургского университета (1934-2004) [очерк истории] / отв. ред. проф. А.Ю. Дворниченко. – СПб.: изд-во С.-Петерб. ун-та, 2004. – С. 102-135. [109, 114-115]
2. Овсянкин В.А. Н.А. Корнатовский (к 70-летию со дня рождения) // Вестник ЛГУ. – 1972. — №14. С. 158-159.